Maslow?

Wij, mensen, zijn een apart soort in het “dierenrijk”, onvoorspelbaar complex en tegelijkertijd eenvoudig voorspelbaar. We hebben de gave om muziek en kunst te maken, om wetenschappelijk en technisch zeer complexe toepassingen te ontwikkelen, maar ook gebouwen en landen verwoesten en mensen pijn doen.… de mens onderscheid zich in het algemeen van de dieren (hoewel onderzoek in toenemende mate laat zien dat er soms wat nuance nodig is) omdat we taal, moraal, zelfbewustzijn en een vrije wil hebben.

Onze hang naar ordening inspireerde Abraham Maslow (Klinisch Psycholoog, VS, 1908-1970) om in 1943 zijn bekende “Motivatie-theorie” te publiceren, met daarin de Maslow-Piramide, wat in het kort al onze levensbehoeften in 5 hoofdthema’s verdeelt en daarbij stelt dat de mens pas gemotiveerd wordt om de hogere behoeften na te streven als de lagere (basis) behoeften zijn vervuld.

Er zijn wel enkele argumenten te vinden om het eens te zijn met Maslow.

Zo behoren voedsel, water, onderdak, kleding, veiligheid en gezondheid niet voor niets tot de primaire levensbehoeften van de mens. Je kan nog zoveel van muziek houden, maar als er gebrek aan water of voedsel is of als de bommen dagelijks in jouw omgeving vallen, zijn de laagste basisbehoeften je eerste prioriteit. En je kan in een veilig land wonen, zoals Nederland, maar als de overheid je in het nauw drijft en je alles dreigt te verliezen wat je lief is, dan is je eerste prioriteit om weer grip te krijgen op jouw leven en dat van je familie en vooral ook recht (en bescherming) te zoeken.
Zo kun je bij alle onderdelen van de Maslow piramide wel voorbeelden bedenken waarom het ene meer prioriteit krijgt dan het andere…je kan in ieder geval stellen dat de verschillende “treden” in de piramide logisch zijn gekozen.

Waar ik meer moeite mee heb is de definitie dat er eerst moet worden voldaan aan de lagere trede voordat de individu wordt gemotiveerd om de hogere trede te vervullen. Ook met de toevoeging dat het  universeel geldt voor elk individu.

Waar (naar mijn bescheiden mening) Maslow mogelijk aan voorbij ging waren aspecten als tijd, individuele en culturele variaties en groepsdynamiek.
In tijden van nood zal een ouder bijna altijd kiezen voor zijn/haar kind en de eigen behoefte als tweede prioriteit stellen. Wanneer het lijden of de oorlogsdreiging lang(er) duurt, is de mens in staat om een soortement “nieuw normaal” in te stellen en “hogere” behoeften in de piramide vervullen. En vaak zijn in slechte omstandigheden muziek en religie, of andere vormen van kunst en cultuur, een welkome troost om de ellende van alle dag nog enigszins aan te kunnen. Denk bijvoorbeeld aan het belangrijke werk van Warchild om kinderen door muziek en dans de zeer traumatische (oorlog) ervaringen te laten verwerken.
Leren en onderwijs, bij voorkeur natuurlijk de interessante en unieke trainingen van weColLaborate, zijn zeer bevorderlijk voor onze persoonlijke ontwikkeling en gaan bijna altijd, in de een of andere vorm, gepaard met meer dan één van de andere treden in de piramide van Maslow.
In de geschiedenis van de mens zijn er diverse individuen geweest met bijzondere kwaliteiten die een heel volk konden motiveren om meerdere treden in de Maslow piramide te vervullen.
Hoewel in onze tijd individualisme hoogtij viert (met name in de westerse cultuur), is en blijft een mens een kuddedier (we waren ooit meer een roedeldier)…we hebben elkaar toch echt nodig. Vooral in bijzondere situaties, zowel aan de negatieve kant (oorlog, rampen) als aan de positieve kant (EK kampioen, geboorte, verjaardag), is het zo fijn, en soms zelfs essentieel, dat de individu dit kan delen met anderen. En veel innovaties zouden er niet gekomen zijn zonder de samenwerking van en door velen.

Het lijkt er soms op dat beleidsmakers de piramide van Maslow ook gebruiken, maar dan deels. Veiligheid en zekerheid worden per definitie in allerlei verkiezingsprogramma’s genoemd, maar ik hoor politici maar weinig praten over het belang van familie en samenhang in de maatschappij…en kunst en cultuur wordt het eerst “geofferd”, wanneer er bezuinigingen moeten worden doorgevoerd. Een goed voorbeeld is de 20 miljoen bezuiniging op de publieke omroep, waardoor programma’s zoals de “Rijdende Rechter”, “Blauw Bloed” en “Gort over de Grens” gestopt worden.
Als ik alleen al kijk naar die leuke Ilja Gort, leer ik over Frankrijk en de Fransen (“gewoon leuke mensen”, wat overigens ook mijn bescheiden ervaring is) en is wijn alleen maar de kapstok waarop het programma leunt. En nee, het is geen verheerlijking van wijn (blijkbaar de opinie van sommige redacteuren?)..hoewel: wat zou daar dan mis mee zijn? Mogen er dan ook geen kookprogramma’s als “Heel Holland bakt” meer zijn of alleen met suiker- en zoutarme recepten?
Waar je voorkeur ook ligt, het overgrote deel van de programma’s op de publieke zender voldoet m.i. aan de criteria van de publieke omroep: “informatie, cultuur, educatie en amusement, en dient het algemeen belang van de samenleving”.

Toch één puntje van kritiek: Juist omdat ik heel erg voor goede journalistiek ben zou m.i. het aantal programma’s die het nieuws van de dag presenteren wel een tandje minder kunnen: wat is het verschil tussen NOS Journaal, 1Vandaag en Nieuwsuur? En vervolgens nog eens hetzelfde (maar dan met gasten) in Bar Laat, Goedenavond Nederland en Café Kockelman? Je krijgt trouwens wel het idee dat ze bezuinigd hebben op de redactie, want de vragenlijst is overal gelijk, met als enig verschil de manier waarop het gevraagd wordt (wat afhangt van de politieke “kleur”). Ik mis de diepgang en echte journalistieke inbreng, te veel oppervlakkige benadering van complexe thema’s, er zijn teveel onderwerpen (of gasten), te weinig experts en de presentatie is grotendeels in handen van talkshow-hosts (waar op zich niets mis mee is, maar dan heb ik liever dat het met meer humor is zoals met Arjan Lubach).
Kan die 20 miljoen besparing er niet af? We moeten de komende jaren toch ons begrotingstekort laten oplopen, want het is ondoenlijk dat je genoeg kunt bezuinigen om de noodzakelijke verhoging van het defensiebudget te bekostigen. Dus NL Kabinet: “allez”, wees verstandig en leen mee met Europa voor defensie!

Natuurlijk zijn er direct noodzakelijke levensbehoeften en andere behoeften die even kunnen wachten, in die zin heeft Maslow wel gelijk, maar of het zo opgedeeld moet worden in afgesloten en opvolgende fasen is maar zeer de vraag…de mens is m.i. in staat om, in meer of mindere mate, de verschillende treden van de piramide te combineren.